برات یکی از اسناد تجاری مهم است که در معاملات تجاری به‌کار می‌رود. به موجب برات، شخصی به دیگری دستور می‌دهد که مبلغی وجه را در موعد معین به شخص ثالثی بپردازد. در این مقاله، به بررسی مفهوم برات، شرایط صدور آن، نحوه پرداخت و تفاوت‌های آن با چک و سفته پرداخته می‌شود.
تعریف برات
برات نوشته‌ای است که به موجب آن شخص (برات‌کش یا صادرکننده) به دیگری (برات‌گیر) دستور می‌دهد مبلغی وجه را در موعد معین به شخص ثالثی (دارنده برات) بپردازد. برات با چک تفاوت دارد، زیرا در چک، شخصی که مبلغ را می‌پردازد همواره بانک است، اما در برات ممکن است شخص حقیقی، حقوقی یا حتی بانک باشد.
شرایط صدور برات
شرایط شکلی صدور برات
🔻 ۱- قید کلمه «برات» در روی ورقه.
🔻 ۲- تاریخ نوشتن ورقه برات.
🔻 ۳- اسم شخصی که باید مبلغ برات را بپردازد (برات‌گیر).
🔻 ۴- تعیین مبلغ برات.
🔻 ۵- تاریخ پرداخت مبلغ برات.
🔻 ۶- مکان پرداخت وجه برات.
🔻 ۷- اسم شخصی که وجه برات باید به وی پرداخته شود (دارنده برات).
🔻 ۸- تصریح به اینکه ورقه حاضر، نسخه چندم برات است.
پرداخت برات
پرداخت برات توسط شخص ثالث
اگر شخص ثالث پس از اعتراض (واخواست) عدم تأدیه برات را بپردازد:
– اگر از طرف صادرکننده بپردازد، فقط به صادرکننده رجوع می‌کند و کلیه ظهرنویسان بری می‌شوند.
– اگر از طرف ظهرنویس بپردازد، به آن ظهرنویس و ایادی قبل او رجوع می‌کند.
– اگر از طرف برات‌گیر (که برات را قبول کرده ولی نپرداخته) بپردازد، عمر سند تجاری پایان می‌یابد.
اگر شخص ثالث قبل از اعتراض برات را بپردازد، این پرداخت دین برات‌گیر محسوب می‌شود و فقط می‌تواند طبق قواعد حقوق مدنی به برات‌گیر رجوع کند.
پرداخت برات توسط برات‌گیر
پرداخت توسط برات‌گیر باعث پایان عمر سند تجاری می‌شود. برات‌گیر فقط می‌تواند به صادرکننده رجوع کند، آن هم در صورتی که محل برات نزد وی تأمین نشده باشد.
موارد خاص در پرداخت برات
– اگر پس از اعتراض عدم تأدیه، شخص ثالثی وجه برات را بپردازد و مشخص نباشد که این پرداخت از جانب چه کسی صورت گرفته است، پرداخت از جانب صادرکننده محسوب می‌شود و کلیه ظهرنویسان بری می‌شوند.
– اگر سند تجاری به‌صورت سفیدامضا صادر شود، همچنان اعتبار تجاری خود را حفظ می‌کند و دارنده اول می‌تواند مطابق توافقات مندرجات ناقص را تکمیل کند.
خسارت تأخیر تأدیه
🔻 در چک: خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ رسید چک محاسبه می‌شود.
🔻 در برات و سفته: خسارت تأخیر تأدیه از روز اعتراض (تاریخ ثبت واخواست‌نامه) محاسبه می‌شود، نه تاریخ ابلاغ رأی.
نتیجه‌گیری
برات یکی از ابزارهای مهم تجاری است که در قانون برای آن شرایط خاصی پیش‌بینی شده است. شناخت دقیق شرایط صدور، پرداخت و نحوه برخورد با موارد خاص مرتبط با برات می‌تواند در معاملات تجاری از بروز اختلافات جلوگیری کند.
